Đau vùng thắt lưng phải ở nam giới - Cẩn thận với bệnh niệu quản sau tĩnh mạch chủ dưới

Niệu quản sau tĩnh mạch chủ dưới là bệnh lý bẩm sinh hiếm gặp. Niệu quản bên phải bắt chéo sau tĩnh mạch chủ, gây ra cản trở lưu thông dòng tiểu và gây ứ nước thận. Niệu quản sau tĩnh mạch chủ cần giải quyết bằng phẫu thuật để tạo hình. Ngày nay, nhờ sự tiến bộ của kĩ thuật, phương pháp nội soi tạo hình niệu quản sau tĩnh mạch chủ ngày càng được áp dụng rộng rãi. 

Vừa qua, Bệnh viện Hoàn Mỹ Cửu Long đã tiếp nhận trường hợp bệnh nhân nam 18 tuổi nhập viện với biểu hiện triệu chứng chủ yếu là đau tức âm ỉ vùng thắt lưng phải, không sốt, không đái máu, không đái buốt – đái rắt.

Bệnh nhân được siêu âm và CT scan phát hiện đài bể thận phải giãn độ II, bể thận và niệu quản phải giãn xuống ngang mức cực dưới thận phải, trên phim dựng hình bể thận và niệu quản có dấu hiệu “kèn saxophone”. Bệnh nhân được chẩn đoán: niệu quản phải sau tĩnh mạch chủ và được phẫu thuật nội soi sau phúc mạc tạo hình đưa niệu quản lại vị trí giải phẫu bình thường. 

Đây là một bệnh lý bẩm sinh do sự bất thường của tĩnh mạch chủ dưới (inferior vena cava – IVC) trong thời kỳ phát triển phôi. Bệnh thường kết hợp với ứ nước thận và giãn đường tiết niệu trên. Các bệnh nhân thường biểu hiện bệnh rõ nhất ở lứa tuổi 30 – 40 với tỷ lệ nam giới gấp ba lần nữ giới. Tần suất gặp bệnh vào khoảng 1/1000 các trường hợp mổ tử thi. Biểu hiện lâm sàng chính thường là đau tức nặng vùng thắt lưng cùng bên, đôi khi bệnh nhân đến khám vì các triệu chứng nhiễm khuẩn nước, đái máu hoặc sốt. Siêu âm luôn cho thấy được những hình ảnh và mức độ thận giãn ứ niệu. Chụp UIV hay được sử dụng nhất để chẩn đoán niệu quản sau tĩnh mạch chủ dưới. Dựa vào hình ảnh UIV, Bateson và Atkinson chia niệu quản sau tĩnh mạch chủ dưới thành 2 loại:

•  Loại 1, gọi là loại “vòng thấp” với hình ảnh điển hình như hình chiếc kèn saxophone, loại này hay gặp và chiếm tỷ lệ 90%, trong loại này thấy tỷ lệ thận giãn ứ nước chiếm 50%, điểm bị tắc nghẽn thường nằm có khoảng cách với bờ bên của tĩnh mạch chủ dưới ở ngang mức đốt sống thắt lưng thứ 3;
•  Loại 2 thường ít gặp hơn, gọi là loại “vòng cao” với vị trí bị tắc nghẽn ở mức cao và hình ảnh xuất hiện thường như hình cái lưỡi liềm. UIV thường có hạn chế trong việc khảo sát niệu quản đoạn xa, vì vậy chụp CT có dựng hình 3D cây niệu quản sẽ là lựa chọn tốt cho những trường hợp này. Chụp CT xoắn ốc cho tỷ lệ phát hiện niệu quản sau tĩnh mạch chủ dưới là 94%, đây là những đặc trưng của niệu quản sau tĩnh mạch chủ dưới trên hình ảnh CT. Chụp MRI cũng có giá trị chẩn đoán niệu quản sau tĩnh mạch chủ dưới tương tự như chụp CT với ưu điểm là tránh được sự phơi nhiễm bức xạ 

Theo BS Phạm Thành Khoái (Chuyên khoa Ngoại tiết niệu – Khoa Tổng Hợp, Bệnh viện Hoàn Mỹ Cửu Long) , điều trị phẫu thuật là lựa chọn tối ưu cho những trường hợp có biểu hiện triệu chứng. Phẫu thuật nội soi tạo hình cắt nối niệu quản điều trị niệu quản sau tĩnh mạch chủ dưới cũng cho kết quả tương tự như mổ mở nhưng rút ngắn được thời gian nằm viện và thẩm mỹ hơn vì không để lại sẹo lớn. Đối với những trường hợp không có giãn thận, không có nhiễm khuẩn hay không có sỏi, những trường hợp này chỉ cần thận trọng theo dõi và can thiệp khi có triệu chứng hay khi có ảnh hưởng tới chức năng thận.

Cũng theo BS Phạm Thành Khoái, khám sức khỏe định kỳ là một cách để phát hiện sớm các bất thường của cơ thể cũng như bệnh lý niệu quản sau tĩnh mạch chủ dưới, từ đó có cách chăm sóc sức khỏe và điều trị phù hợp, tránh các biến chứng có thể gặp phải.