Bệnh đại tràng co thắt - nguyên nhân và cách phòng bệnh

29-05-2019

Bệnh đại tràng co thắt (hay hội chứng ruột kích thích hoặc bệnh đại tràng cơ năng) là một bệnh lý đặc biệt của đại tràng. Bệnh biểu hiện bằng sự rối loạn chức năng đại tràng mà không có tổn thương thực thể ở đại tràng như rối loạn tính chất của phân, tăng co bóp đại tràng,… Bệnh chiếm tỉ lệ cao trong số các bệnh nhân đến khám tại các phòng khám chuyên khoa tiêu hóa.

Theo sinh lý bình thường của cơ thế, sự co bóp theo nhu động ruột của đại tràng thường diễn ra sau khi ăn khoảng 2 giờ, trước khi thức ăn thật sự xuống đại tràng và hầu như mất đi sự co bóp khi đang ngủ. Lượng calo và thành phần thức ăn ảnh hưởng đến cường độ co bóp của đại tràng. Đại tràng có chức năng chủ yếu hấp thu nước trong phân giúp phân đóng thanh khuôn dễ đào thải ra ngoài và tránh mất nước. Ngoài ra đại tràng còn có chức năng bài tiết và tiêu hóa một số loại thức ăn khó tiêu nhờ hệ vi khuẩn thường trú trong đại tràng. Nhờ quá trình lên men này tạo ra hơi và một lượng nhỏ H2S có mùi.

Bệnh chiếm tỉ lệ cao trong số các bệnh nhân đến khám tại các phòng khám chuyên khoa tiêu hóa. Bệnh đại tràng co thắt thường ít ảnh hưởng đến sức khỏe bệnh nhân nhưng vì do yếu tố tâm lý khi bệnh nhân lo lắng dẫn đến rối loạn nặng nề về chức năng của đại tràng. Bệnh gây ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Quản lý và điều trị tốt bệnh đại tràng co thắt giúp bệnh nhân cải thiện hiệu quả chất lượng cuộc sống.

Nguyên nhân của bệnh đại tràng co thắt (Hội chứng ruột kích thích)

Nguyên nhân gây ra bệnh đại tràng co thắt (bệnh đại tràng cơ năng) hiện còn nhiều tranh cãi và chưa thật sự hiểu rõ cơ chế. Một số yếu tố nguy cơ sau thường xuất hiện và có thể gây tác động đến sự xuất hiện của bệnh.

• Tình trạng tăng mẫn cảm ruột do rối loạn về cảm giác của hệ thống thần kinh giữa ruột và não.
• Bất thường về các thụ thể cảm nhận của đại tràng.
• Các yếu tố khách quan bên ngoài như trạng thái lo lắng, rối loạn cảm xúc, stress trong công việc, người khó khăn khi hòa nhập với cộng đồng,…
• Chế độ ăn uống không điều độ, nhiều thực phẩm khó tiêu hay nhiều dầu mỡ, thức ăn kém vệ sinh, sử dụng nhiều rượu bia và chất kích thích cũng là những yếu tố nguy cơ xuất hiện bệnh.

Những dấu hiệu nghi ngờ Bệnh lý đại tràng co thắt (Hội chứng ruột kích thích)?

Bệnh thường gặp ở người trẻ tuổi, với ba triệu chứng chính thường gặp là đau bụng, táo bón và tiêu phân lỏng. Ba triệu chứng này có thể phối hợp hoặc đơn độc xen kẽ nhau. Bạn có thể đang gặp phải bệnh lý đại tràng khi có các biểu hiện sau:

• Đau bụng không điển hình, không có điểm cố định. Thường xuất hiện sau khi ăn, khi ăn thức ăn lạ hoặc đôi khi ngay cả trong lúc ăn làm bệnh nhân phải ngừng ăn và muốn đi tiêu. Thường kèm theo cảm giác trướng bụng, đầy hơi,… gây khó chịu.
• Rối loạn thói quen đi tiêu: có thể một ngày đi nhiều lần hoặc bị táo bón 2 đến 3 ngày mới đi tiêu được một lần. Bệnh nhân tự cảm thấy có sự thay đổi trong thói quen này trong thời gian gần đây. Sau khi đi tiêu xong đôi khi còn cảm giác muốn đi tiếp tục.
• Bệnh điển hình thường không có lẫn máu trong phân. Có máu trong phân là một dấu hiệu báo động có tổn thương ở ống tiêu hóa và cần xem xét kỹ để tìm ra nguyên nhân nguy hiểm trong hệ tiêu hóa.
• Bệnh ảnh hưởng nhiều đến tinh thần của bệnh nhân. Bệnh nhân cảm thấy mệt mỏi, cảm giác chán ăn, mất ngủ, thiếu tinh thần. Ảnh hưởng nhiều đến các mối quan hệ xã hội.

Bệnh lý đại tràng co thắt nên được khám và đánh giá cẩn thận để loại trừ các bệnh lý ác tính hoặc nguy hiểm của hệ tiêu hóa. Hiện nay cùng với sự phát triển của y học. Các xét nghiệm đã được phát triển giúp theo dõi và loại trừ các bệnh lý nguy hiểm như: ung thư đại tràng, bệnh lý viêm đại tràng xuất huyết mãn tính, nhiễm khuẩn đường ruột… Bạn có thể sẽ được thực hiện các xét nghiệm như nội soi trực tràng hoặc đại tràng, xét nghiệm phân, sinh thiết mô học,… để chẩn đoán chính xác bệnh lý. Điều quan trọng cần nhớ đó là phần lớn các kết quả xét nghiệm sẽ có kết quả bình thường hoặc thay đổi nhẹ, đặc trưng cho sự rối loạn chủ yếu về chức năng của đại tràng.

Thay đổi lối sống là chìa khóa dự phòng an toàn bênh đại tràng co thắt (hội chứng ruột kích thích)

Cùng với việc sử dụng thuốc theo sự hướng dẫn của bác sĩ trong đợt bệnh lý ảnh hưởng nặng nề, việc thay đổi lối sống góp phần quan trọng trong kiểm soát bệnh. Sau đây là một số lời khuyên dành cho bệnh nhân mắc Hội chứng ruột kích thích:

• Chế độ sinh hoạt lành mạnh: thường xuyên tập thể dục, rèn luyện sức khỏe. Nên tập cho cơ thể một khung giờ đi tiêu để tạo thói quen đi tiêu. Đa số các trường hợp Hội chứng ruột kích thích kiểm soát tốt nhờ một thói quen đi tiêu đúng giờ và đều đặn.
• Chế độ ăn uống hợp lý: tránh thức ăn lạ, dễ gây tiêu chảy hay đau bụng. Giảm thức ăn nhiều dầu mỡ, thức ăn sống, sữa,… bổ sung chế độ ăn nhiều chất xơ, dễ tiêu hóa như trái cây, rau, sản phẩm sữa lactose-free, bánh mì,…
• Nên tránh tâm lý căng thẳng, tập luyện một lối sống lành mạnh. Tận dụng thời gian để thư giãn sau khi làm việc mệt mỏi cũng là một biện pháp hữu hiệu để kiểm soát tốt bệnh.

Bệnh nhân nên tham khảo chế độ ăn và luyện tập cụ thể với bác sĩ điều trị để phù hợp với từng cá nhân. Cần có sự phối hợp ăn ý giữa 2 bên để đạt được hiệu quả điều trị cao và tránh các tác hại nguy hiểm của bệnh.

Tham khảo:
1. Giáo trình Nội bệnh lý 1. Đại học Y Dược Cần Thơ.
2. Bệnh học Nội khoa. Đại học Y Hà Nội.
3. Bài giảng Hội chứng đại tràng kích thích. Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch.